Iedere dag gooien we meer dan 80 duizend koffiebekers op en rond stations weg. Deze worden niet gerecycled, maar belanden in de verbrandingsoven of komen als zwerfafval in het milieu terecht. NS stimuleert reizigers al sinds 2018 om een eigen beker mee te nemen. Met succes, want bijna 10 procent van de reizigers die een warme drank haalt bij Kiosk, Stationshuiskamer of Julia’s stapt tegenwoordig met een eigen herbruikbare beker in de trein. Michelle de Lange, duurzaamheidsmanager NS retail, en Murkje Kingma, programmamanager Circulair NS Stations, vertellen er meer over.
Datum: maart 2025
"We willen naar afvalvrije stations in 2040. Dat gaat natuurlijk om veel meer dan alleen plastic bekers."
Hoe werkt het?
NS startte in 2022 de campagne Bring Your Own=The Way To Go. Samen met Milieu Centraal en meer dan 35 ondernemers op Nederlandse stations, riep NS reizigers op om een eigen beker mee te nemen. De Lange: ‘Om de impact van al die bekers zichtbaar te maken, stond er een grote afvalcontainer in de stationshal van Utrecht Centraal. Hier konden reizigers hun laatste wegwerpbeker in gooien. En overstappen naar herbruikbaar.’
De Lange: ‘We willen de afvalberg verkleinen en boden in 2018 voor het eerst aan dat reizigers een eigen herbruikbare beker mee konden nemen. Dat was nog voordat hier wetgeving voor was. Reizigers mochten hun eigen beker meenemen en kregen – net als nu – 25 cent korting op koffie of thee bij de meeste deelnemende partijen. Bij onze eigen winkels (Kiosk, Stationshuiskamer en Julia’s) is dat inmiddels 35 cent.’
Hergebruik nam toe tot 5 procent
De campagne was zichtbaar op schermen op stations en in alle treinen. Ook in de deelnemende winkels kwam de campagne op displays en posters terug. De Lange: ‘We zagen de campagne veel terug op sociale media. We zijn niet viral gegaan, maar hebben wel het zes uurjournaal gehaald. Hergebruik nam toe tot 5 procent van de reizigers.’
Voor welke uitdagingen stonden jullie?
Corona gooide roet in het eten. De Lange: ‘Bijna niemand nam nog een eigen beker mee. Na de pandemie wilden we dit nieuw leven inblazen, maar we wilden het beter doen! We hebben samen met Milieu Centraal onderzoek gedaan naar de milieu-impact van herbruikbare bekers. Zo is een herbruikbare beker van hard plastic na meer dan 25 keer gebruiken milieuvriendelijker dan een wegwerpbeker waar plastic in zit.’
Tegelijkertijd zocht NS uit welke herbruikbare beker de deelnemende ondernemers het beste konden aanbieden. ‘We hebben veel verschillende getest. Het is belangrijk dat de bekers lang meegaan, goed af te wassen zijn en – voor reizigers heel belangrijk – niet lekken. Vooral dat laatste was uitdagend. Toen kwamen we uit bij bekers van Circular&Co. Het mooie van deze bekers is dat ze gemaakt zijn van gerecyclede koffiebekers. Ook kun je het deksel vervangen, waardoor deze nog langer meegaat’, vertelt De Lange terwijl ze de herbruikbare beker omhooghoudt.
‘Ook zorgden we dat het operationele proces optimaal werkte: bijvoorbeeld door kannetjes om koffie over te gieten. Want niet iedere herbruikbare beker past onder een koffieapparaat.’
Wat deden jullie nog meer om dit operationeel te regelen?
De Lange: ‘We verspreidden via winkelmanagers een toolkit met tips en tricks. Hier stond onder andere in hoe je kunt omgaan met klanten die een gebruikte beker willen laten vullen. Als de beker niet erg vies is en er is tijd om deze even te spoelen, dan zeggen we: doen. Maar hierin maken deelnemende ondernemers zelf een afweging in.’
Wat zijn de resultaten?
Inmiddels neemt zo’n 10 procent van de reizigers die een warme drank haalt bij een van de NS-winkels een eigen beker mee. Of schaft een herbruikbare beker aan in een winkel van de NS. Kingma: ‘Dat zien we aan hoe vaak de korting is aangeslagen op de kassa’s. Het precieze aantal bespaarde wegwerpbekers ligt waarschijnlijk hoger. Dit komt omdat er ook mensen zijn die sinds de wetgeving van vorig jaar – geen wegwerpbekers met plastic meer op kantoor – koffie of thee van thuis meenemen.’
Welke stappen willen jullie nog zetten?
Kingma: ‘Onze ambitie, samen met ProRail en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is om in 2040 afvalvrije stations in Nederland te hebben. Dat gaat natuurlijk om veel meer dan alleen plastic bekers. We willen hergebruik stimuleren en verpakkingen verminderen, en afval dat toch vrijkomt gescheiden inzamelen zodat het goed kan worden verwerkt.’
‘Om dit te bereiken hebben we de tijd genomen om uit te zoeken waar afval vandaan komt. Zo hebben we gekeken naar reizigersgedrag, sorteeranalyses gemaakt en naar onze eigen inkoop gekeken. Dat was heel leerzaam. Zo kunnen we gerichte maatregelen nemen om hergebruik te stimuleren en afval te voorkomen. Bijvoorbeeld door duurzamer in te kopen en afval beter te scheiden in onze winkels. Zo kunnen bepaalde stromen – zoals papier – hoogwaardiger worden gerecycled. Waar het kan hebben we plastic vervangen voor papier, zoals de deksels die nu bijna 90 procent minder plastic bevatten. Ook geven we deze niet meer standaard mee aan reizigers.’
Markt nodig voor verbetering
De Lange: ‘Daarnaast willen we dat 35 procent van de verpakkingen bestaat uit gerecycled materiaal en uiteindelijk moeten verpakkingen 100 procent recyclebaar zijn. Hier hebben we de markt bij nodig. PET, een bepaald soort plastic, en blik zit in een gesloten loop, namelijk het statiegeldsysteem. Zo is de voedselveiligheid gegarandeerd. Voor bekers met plastic is dit nog niet het geval. We voeren gesprekken met leveranciers en zijn aangesloten bij brancheorganisaties en werken samen met partners uit het voormalig Plastic Pact. Zo proberen we dit samen te verbeteren.’
3 tips voor een succesvolle omslag naar herbruikbare bekers bij to-go:
- Maak hergebruik goedkoper – geef korting als mensen kiezen voor hergebruik.
- Maak hergebruik zichtbaar – Gebruik duidelijke posters en andere communicatie zodat mensen weten dat ze een eigen beker mogen meenemen.
- Zorg ervoor dat het operationele proces vlekkeloos verloopt – dit kan heel simpel: zorg dat de herbruikbare beker onder het apparaat past. Of gebruik schenkkannen om dit op te lossen.