Integrale aanpak van zwerfafval

Gebiedsbeheerders hebben een belangrijke rol in het beheren van de openbare ruimte. Zij bepalen immers hoe en wanneer er in een bepaald gebied gereinigd wordt. Het reinigen kan beeldgestuurd zijn, waarbij je afspraken maakt over het maximaal aantal stuks zwerfafval in een afgebakend gebied. Je kunt hiervoor sturen op schoonmaak-frequentie of schoon-beleving. Of je stuurt op objectieve of subjectieve resultaten - het monitoren ervan is een belangrijk onderdeel. Daarnaast zijn ook het beheer en onderhoud van de afvalvoorzieningen de verantwoordelijkheid van de gebiedsbeheerder.

Samenwerken met inwoners en ondernemers biedt kansen om de buitenruimte schoon te houden. De manier van samenwerken, de continuïteit, hoe je omgaat met initiatieven van bewoners of ondernemers, de manier waarop je mensen verleidt om actief te worden: dit alles bepaalt of je aanpak succesvol is. Participatie kent vele vormen: inwoners die een afvalbak adopteren, meedoen aan opschoonacties, zelf een opruimactie organiseren of zelfs de hele taak van de gemeente overnemen om de wijk schoon te houden. Welke vorm van participatie het meest geschikt is, hangt onder meer af van de visie van de beheerder op participatie en het ‘dna’ van een wijk (afhankelijk van bijvoorbeeld de samenstelling en sociale cohesie). Start daarom altijd met een goede analyse. Lees verder over schoon en participatie of bekijk ons kennisoverzicht participatie.

Afvalbakken zijn goede ambassadeurs én gedragsbeïnvloeders voor een schone omgeving. Afvalbakken op de juiste plek, met voldoende capaciteit, die met een goede frequentie geleegd worden, maken het mensen makkelijk hun afval weg te gooien en ontmoedigen het veroorzaken van zwerfafval. Wist je dat met betere vormgeving en plaatsing van bakken de hoeveelheid zwerfafval tot 50% kan afnemen? Of dat opvallende groene afvalbakken in een bebouwd gebied tot 30% meer afval kunnen ophalen? Signaleer je dat bewoners klagen over bijvoorbeeld de plek van de afvalbakken of dat ze altijd vol zitten? Dan is het nuttig om te kijken hoe je de afvalbakken en inrichting kan optimaliseren. Bekijk het kennisoverzicht Optimalisatie afvalbakken in de openbare ruimte om te zien hoe je dit aanpakt. Hier vind je ook antwoorden als je wilt weten hoe je op een efficiënte manier afval inzamelt met minder afvalbakken, hoe je afvalbakken beter vormgeeft en plaatst.

Verschillende activiteiten kunnen onbedoeld een grote bron van zwerfafval vormen. Denk hierbij aan het morsen van afval bij de inzameling van huishoudelijk afval. Of bouwafval dat uit volle bouwcontainers waait. Ook honden, katten en meeuwen maken regelmatig vuilniszakken langs de kant van de weg open, waardoor huishoudelijk afval al snel door de hele straat terug te vinden is. Door het in kaart brengen van deze veroorzakers kun je het probleem gerichter aanpakken. Bronaanpak is daarom een essentieel onderdeel van de analyse en het maatregelenpakket.

Gedrag is cruciaal in de aanpak van zwerfafval. We willen namelijk dat mensen hun afval in de afvalbak gooien of mee naar huis nemen. Werken aan gedragsverandering betekent werken aan motivatie, kennis en het bieden van de juiste gelegenheid om het gewenste gedrag te vertonen. Op basis van een gedragsanalyse kies je een passende beïnvloedingsstrategie. Maatregelen voor gedragsverandering zijn bijvoorbeeld nudges, communiceren van de sociale norm of beloningen van goed gedrag. Het Stappenplan gedragsverandering en de gedragstool zwerfafval helpen je bij de gedragsanalyse en geven voorbeelden van maatregelen. Gedragsinterventies zijn vaak onderdeel van je communicatie. Maar hoe vertaal je gedragsinzichten naar goede communicatie-uitingen? In het kennisoverzicht communicatie en gedrag zetten we de belangrijkste kennis, inspiratie en hulpmiddelen op een rij of lees hier meer over communicatie en gedragsbeïnvloeding.

Handhaving is de laatste schakel in een keten van activiteiten die je kunt ondernemen in de zwerfafvalaanpak. Handhaving van zwerfafval is vaak lastig, omdat de pakkans erg klein is. Wil je handhaving oppakken? Dan zijn de volgende vragen van belang. Wat voor soorten middelen kun je inzetten? Wanneer en hoe kun je deze middelen inzetten? Waarop kan er worden gehandhaafd? Hoe ga ik om met de 25-meterregel na de komst van de Omgevingswet? Bekijk het Kennisoverzicht handhaving voor een overzicht van kennis, inspiratie en hulpmiddelen op het gebied van handhaving van zwerfafval.