Monitoring van zwerfafval op het wateroppervlak
Er is nog weinig bekend over het gedrag van drijvend zwerfafval, met name de impact van het gedrag van de rivier, zoals verloop en stroming, op het transport van afval. We willen bijvoorbeeld ontdekken hoeveel zwerfafval het land binnenkomt, hoe snel drijvend afval aanspoelt en onder welke omstandigheden en hoeveel van het afval via de rivieren de zee in spoelt. Er is een indicatie dat een groot deel van het zwerfafval in onze rivieren zich in de bovenste laag van het water bevindt. Hier willen we met gedegen onderzoek meer over te weten komen zodat we een betrouwbaar beeld kunnen schetsen in de te ontwikkelen monitoringssystematiek.
Gefaseerde aanpak
Om tot een structurele monitoringstrategie te komen, volgen we een gestructureerde aanpak per programmaonderdeel. Deze aanpak verloopt via een aantal fasen. Eerst onderzoeken we met pilots welke meettechnieken wel of niet werken. Daarna doen we metingen om een eerste beeld van de situatie te krijgen. Dit noemen we nulmetingen. Vervolgens onderzoeken we hoe we het beste kunnen monitoren op de lange termijn. De resultaten uit alle drie de fases gecombineerd geven ons antwoorden op de belangrijkste beleids- en beheervragen voor drijvend zwerfafval. Door deze resultaten vervolgens te combineren met de resultaten uit de programmaonderdelen zwerfafval in de waterkolom en op oevers ontstaat een passend advies over riviermonitoring aan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
1 Methodeontwikkeling
In deze fase zijn we vooral bezig met:
- het (door)ontwikkelen en toepassen van nieuwe technieken en methodologieën voor zwerfafval op het water;
- het opstellen van meetprotocollen voor monitoring door middel van meten, bewerken, interpreteren en presenteren van gegevens.
We komen veel te weten over hoe je afval moet meten en hoe het zich gedraagt in de rivier. We kijken bijvoorbeeld of het snel stroomt of juist langzaam, of het aanspoelt. En als het aanspoelt waar het zich ophoopt. Is dat in bochten van rivieren of juist langs rechte oevers? Ook bekijken we welke invloed de getijden, scheepvaart of stormen hebben op het gedrag van zwerfafval. Al deze informatie is relevant omdat je bijvoorbeeld precies wil weten of je op de juiste plek aan het meten bent.
Hieronder lees je welke projecten we hebben uitgevoerd:
Projectomschrijving: In deze pilot is er vanaf verschillende bruggen drijvend zwerfafval geobserveerd en geturfd. Bekijk hier de korte film waarin we de methodiek uitleggen. Daarnaast deden we oevermetingen waarbij we afval van oeverkades verzamelden om te meten, te wegen en te categoriseren. Deze gegevens verzamelen om een beter beeld te hebben van het langsdrijvende afval te bepalen. Daarnaast hebben we het meetprotocol uitgewerkt. Met experimenten is gekeken of de methode geschikt is om drijvend zwerfafval te meten en hoe de methode verbeterd kan worden. Op welk moment van de dag is het bijvoorbeeld het Wanneer op de dag is bijvoorbeeld het beste om te observeren?
Looptijd: januari 2021 – december 2021
Status: Afgerond
Partner: Wageningen University (WUR)
Rapport: Pilot monitoring drijvend zwerfafval en macroplastics in rivieren : jaarmeting 2021
Projectomschrijving: In dit project richten we ons op het optimaliseren van bestaande meetmethodieken. We kijken hierbij naar de betrouwbaarheid en validiteit van de methode. Simpel gezegd: Meet je wat je wil meten? Is de methodiek die je gebruikt geschikt? Geven de gegevens uit de methode het drijvend afval goed weer? We doen dit op basis van nader te selecteren experimenten. Voorbeelden van experimenten kunnen zijn:
- Kun je beter observeren met verrekijker dan met het blote oog?
- Maakt het uit waar je op de brug staat te observeren?
- Hoe vaak en hoelang moet je observeren om een juist beeld te krijgen van het drijvende zwerfafval?
- Hoe zichtbaar zijn verschillende vormen en kleuren zwerfafval?
Looptijd: maart 2022 – mei 2023
Status: afgerond
Partners: Arcadis en WUR
Link naar rapport: Monitoringsontwikkelproject drijvend zwerfafval in rivieren – Eindrapport
2: Testen en toetsen
Een nulmeting is een belangrijk referentiepunt. Het geeft ons inzicht in hoe we ervoor staan, laat patronen zien en geeft ons de ruimte om bij te sturen waar nodig. Met deze gegevens maken we onze zwerfafval aanpak zo betrouwbaar en efficiënt mogelijk.
In deze fase doen we:
- Maandelijkse observaties om inzicht te krijgen in de ordegrootte, samenstelling, hotspots en bronnen van zwerfafval;
- aanpassingen aan het oude meetprotocol om tot een vernieuwd protocol te komen.
Hieronder lees je welke projecten we hebben uitgevoerd:
Projectomschrijving: Dit programma bestaat uit verschillende onderdelen, waarvan een deel al is opgestart in Fase 1. We combineren maandelijkse metingen vanaf bruggen met experimenten waarmee we controleren of we de juiste meetmethodiek gebruiken. Zo kunnen we de trends en verbeterpunten zien.
Looptijd: maart 2022 – juni 2023
Status: Afgerond
Partners: Arcadis en WUR
Links naar rapporten:
Meetmethodiek voor de monitoring van drijvend zwerfafval in rivieren
Monitoringsontwikkelproject drijvend zwerfafval in rivieren - Eindrapport
Dit project is gesubsidieerd door het Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij (EFMZV).
Projectomschrijving: In dit project is een representatieve dataset opgesteld met afgevangen drijvend zwerfafval. Deze getallen worden gebruikt om een indicatie te geven van het gemiddelde massatransport.
Looptijd: november 2022 – mei 2023
Status: Afgerond
Partners: Noria
Link naar rapport:
Kentallen dataset drijvend zwerfafval
3: Dataverzameling en -analyse
Hierbij houden we ons bezig met:
- het toetsen en combineren van de resultaten van de verschillende aandachtsgebieden (oevers, drijvend, waterkolom en technologie);
- het maken van beleidskeuzes op gebied van kosten, efficiëntie en voor een goede implementatie in de werkzaamheden van Rijkswaterstaat;
- het verzamelen en publiceren van data in een openbare database.
Video riviermonitoring en bruggenobservatie
