Samenwerking
Samenwerking is essentieel
Voor het realiseren van een circulaire economie is samenwerking binnen een product- of materiaalketen essentieel. Anders dan in de lineaire economie gaat het hier om samenwerking tussen partners aan de productie- én de verwerkingskant van de keten.
De verschillende partijen hebben elkaar nodig voor verandering of oplossing van een probleem. Dit vraagt om verbinding én om gezamenlijk richting geven.
Samenwerken aan circulaire producten begint vaak vanuit het doel en motivatie om materialen niet meer te verbranden.
Hoe je dat kan doen lees je hier.
Wat je kan doen staat op onze pagina Sluit de keten
Wat is ketensamenwerking?
Binnen elke keten zijn de kansen, de belemmeringen en de stakeholders die kunnen bijdragen aan een circulaire keten verschillend. Daarom is ketensamenwerking altijd maatwerk, maar er zijn factoren die alle ketens gemeen hebben. Elkaar kennen en ontwikkelen van onderling vertrouwen speelt een belangrijke rol en ook het vaststellen (en vastleggen) van de verschillende rollen van partijen.
Gezamenlijke doelen
Bij ketensamenwerking streven verschillende partijen (op basis van gelijkwaardigheid) gezamenlijke doelen na die voor iedereen voordelen opleveren. Dat is de ideale situatie. De 'mutual gains' aanpak kan helpen om de ketensamenwerking vorm te geven.
Er zijn 4 spelregels:
- Mensen: scheid de mensen van het probleem
- Belangen: focus op belangen, niet op posities
- Keuzes: creëer eerst allerlei mogelijkheden, neem dan een besluit
- Criteria: baseer het resultaat op een objectieve norm.
Mutual Gains methode
De Mutual Gains Approach (MGA ) is een methode om te onderhandelen. De methode is ontwikkeld door Harvard, MIT en Tufts University.
MGA heeft als doel zoveel mogelijk belanghebbenden te betrekken bij onderhandelingen over besluiten en vormgeven van oplossingen. In plaats van de energie te steken in het bij elkaar brengen van standpunten, gaat MGA uit van het realiseren van begrip voor elkaars belangen.
In MGA staat het begrip consensus centraal, een gezamenlijk zoekproces en gezamenlijke vaststelling van duurzame oplossingen. Alle partijen ondersteunen de oplossingen omdat deze een meerwaarde hebben voor hun eigen belang.
Een praktijkvoorbeeld is de aanpak duurzame grond- weg- en waterbouw. (pdf, 179 kB)
Tips voor een succesvolle ketensamenwerking
Kenmerken mutual gains aanpak
- Er is een gezamenlijk door partijen gevoeld probleem of gevoelde noodzaak tot beheersing.
- De organisaties kunnen dit probleem niet efficiënt genoeg of niet zelf oplossen zonder samenwerking.
- Het doel van de samenwerking is het bereiken van ‘mutual gains’: een bijdrage aan het bereiken van de bedrijfsdoelstellingen, taken en bevoegdheden die de deelnemende organisaties niet via een andere manier van samenwerking kunnen bereiken.
- De samenwerking is duurzaam, het gaat verder dan eenmalig een product of dienst lanceren.
- De samenwerkende organisaties delen een gezamenlijk werkveld of domein. Er is geen hiërarchische verhouding tussen de samenwerkende partners, hoewel een van de partners wel een regierol kan vervullen.
- Elke partner levert eigen, unieke expertise.
Voorbeeld: modulaire bank
Landal Greenparks heeft de ambitie om in 2030 klimaatneutraal te zijn en zo min mogelijk gebruik te maken van nieuwe grondstoffen.
Om deze doelstellingen te behalen is Landal gaan samenwerken met leveranciers, waaronder OTDesign.
Zij wilden niet afwachten maar doen: begin ergens, zoek de verbinding op, ga het testen en daarna verbeteren. Samen ontwikkelden zij een circulaire bank.
Voorbeeld: Watermerk op verpakkingen
Op dit moment is het nauwelijks mogelijk (met uitzondering van PET) om kunststof verpakkingsafval in te zetten voor nieuwe verpakkingen voor voedsel. Vanwege voedselveiligheid moet een verpakking van kunststofrecyclaat voor >95% bestaan uit materiaal dat al eerder afkomstig is van voedselverpakking (food grade).
Het is erg moeilijk is om aan deze eis te voldoen omdat in het huidige sorteerproces, voedselverpakkingen niet gescheiden worden van andere verpakkingen. Filigrade bedacht een watermerk als oplossing. Partijen in de keten werken samen aan de implementatie van het watermerk.
Projectvoorbeeld: RE-CET
Gerecyclede kunststoffen worden al toegepast in huishoudelijke apparaten, zoals in bodemplaten van stofzuigers. Maar er worden veel verschillende soorten kunststof gebruikt en het gaat om kleine volumes. Dat staat een effectieve en kostenefficiënte recycling in de weg. Standaardisatie kan dat verhelpen. Dit heeft een positieve invloed op de héle waardeketen.
Fabrikanten van huishoudelijke apparaten en kunststofrecyclers werken (sinds mei 2018) in het RE-CET project aan de standaardisatie van gerecycled plastic in stofzuigers. Op 12 oktober 2020 hebben Philips, Electrolux, BSH, Arcelik, Veolia, Coolrec en Comet Traitements daarvoor een samenwerkingsovereenkomst ondertekend.
Chains of custody ISO NEN
Zekerheid over de herkomst van producten en materialen wordt steeds belangrijker. Dat geldt zowel voor de partijen binnen een productieketen als voor consumenten en de overheid. Daarmee groeit ook de behoefte aan eenduidige en uniforme afspraken over hoe producten en informatie door een handelsketen gaan. De norm ISO 22095 ‘Chain of Custody - General terminology and models’ voorziet hierin.
De norm beschrijft vijf Chain-of-Custody-modellen die passen bij de manier waarop verschillende ketens zijn georganiseerd. Bij de eerste (Identity Preserved) komt alles van het product uit één (gecertificeerde) bron die in de hele keten gescheiden blijft. Bij de laatste (Book & Claim) kan de eindgebruiker certificaten kopen die garanderen dat een x hoeveelheid volgens specifieke voorwaarden wordt geproduceerd, denk aan duurzaamheid, circulair of arbeidsomstandigheden. De andere modellen zitten tussen deze twee modellen in.
Samenwerkingsovereenkomst
Welke afspraken zijn er nodig? Hoe zorgen we voor onderling vertrouwen? Welke werkvorm is geschikt?
Dit waren de vragen van Clothes the Circle, een netwerk van zelfstandige ondernemers die samenwerken aan een werkende businesscase voor circulair textiel. Samen met een juriste is de methode van conscious collaboration (ook wel positief contracteren of conscious contracts) gebruikt om tot goede afspraken te komen.
Het stappenplan van deze werkwijze is in schema hiernaast weergegeven.
Interessante links:
- Kenniskaart circulaire economie op de site Het groene brein
- Webpagina Circulair ondernemen op de site Nederland circulair!
- Tools op de site Nederland circulair! Versnellingshuis