Veelgestelde vragen

Meer informatie over de afbakening en definities van de regelgeving is te vinden in de volgende documenten:

• Afwegingskader Regelgeving kunststofproducten voor eenmalig gebruik
• Aanvullend informatie (update mei 2023) op het Afwegingskader
• Aanvullend informatie (update juli 2023) op het Afwegingskader
• Aanvullende informatie (update april 2024) op het Afwegingskader

De regels gelden voor alle bekers die bedoeld zijn voor eenmalig gebruik. Ook als ze deels uit plastic bestaan, zoals de kartonnen koffiebekers met een plastic laagje tegen het lekken.

Voor bakjes gaat het om vormvaste bakjes waaruit direct kan worden geserveerd of gegeten, zonder verdere bereiding van het eten. Waarbij de verpakking helemaal of voor een deel bestaat uit plastic en bedoeld is voor eenmalig gebruik. Bijvoorbeeld een plastic bakje voor warme maaltijden, bakjes voor maaltijdsalades en bakjes voor portieverpakkingen zoals noten, groente, beleg, saus en zuivelproducten. Zakjes en wikkels vallen niet onder de regels, zoals een frietzak of een wikkel om een broodje.

De regels gelden ook voor bekers en bakjes die gemaakt zijn van biologisch afbreekbaar plastic en plastic van hernieuwbare grondstoffen. Deze bioplastics zijn in het milieu namelijk ook schadelijk, net als andere plastics.

Op een rijtje:

Wel onder de regels vallen:

• Bekers en bakjes voor eenmalig gebruik die plastic bevatten, inclusief:
  • Bioplastic (zowel biologisch afbreekbaar plastic als plastic van hernieuwbare grondstoffen)
  • Toegevoegde polymeren voor water- of vetafstotende werking
  • Producten met een plasticvrij logo. Dit logo sluit het product niet uit van de regelgeving

Voor bakjes geldt aanvullend:

• Het voedsel hoeft niet verder bereid te worden, zoals koken, ontdooien of verwarmen
• Bakjes met voorverpakt eten: alleen eenpersoonsporties
• Bakjes die ter plekke worden gevuld: geen volumegrens

Niet onder de regels vallen:

• Herbruikbare bekers en bakjes, ook als ze uit plastic bestaan.
• Flexibele voedselverpakkingen, zoals zakjes, folies en wikkels. Let op: deels vormvast en deels flexibel valt wél onder de regels.
• Plasticvrije materialen, zoals hout of papier waar geen plastic aan is toegevoegd.

Wegwerpbekers en -bakjes die plastic bevatten mogen sinds 1 januari 2024 niet meer aangeboden worden voor consumptie op locatie. Als je nog voorraad hebt, mag je deze niet meer opmaken voor consumptie ter plaatse. Wel mag je wegwerpbekers en -bakjes die plastic bevatten nog gebruiken voor consumptie voor afhalen en bezorgen.

In december 2024 is aangekondigd dat de regelgeving voor plastic bekers en bakjes voor eenmalig gebruik gewijzigd wordt. Onder andere de regels voor de meerprijs bij consumptie onderweg en de uitzondering op het verbod op wegwerpbekers en -bakjes bij consumptie ter plaatse zullen veranderen. Meer informatie hierover is te vinden in de brief aan de Tweede Kamer. De verwachting is dat de aangepaste regelgeving in gaat op 1 januari 2026. Tot die tijd is de regelgeving zoals die er nu is van kracht.

Ja. In Nederland worden bekers en bakjes met een op waterdispersie gebaseerde coating niet gezien als plasticvrij. Het gebruik van deze bekers en bakjes zijn voor consumptie op locatie sinds 1 januari 2024 verboden. Voor afhalen en bezorgen geldt sinds 1 juli 2023 dat er voor deze producten een meerprijs gerekend moet worden en een herbruikbaar alternatief aangeboden moet worden.

Er kunnen in EU-landen verschillen zijn in interpretatie en toepassing van de definitie van kunststofproducten. Verklaringen en certificaten vanuit andere landen waarin een product als plasticvrij wordt gezien, zijn geen garantie dat het product in Nederland niet onder de regels valt. In Nederland geldt: als er polymeren in zitten om het product vet- of waterafstotend te maken, zijn deze polymeren een structureel hoofdbestanddeel van een beker of bakje. Dan valt een beker of bakje binnen de regels voor kunststofproducten voor eenmalig gebruik. Andere landen kunnen een andere beoordeling geven over de toegevoegde polymeren om het product water- en vetafstotend te maken, waardoor de certificaten daar wel geldig kunnen zijn.

Voor consumptie voor afhalen en bezorgen moet er sinds 1 juli 2023 een meerprijs gerekend worden en een herbruikbaar alternatief aangeboden worden. Voor consumptie ter plaatse zijn wegwerpbekers en -bakjes die plastic bevatten sinds 1 januari 2024 verboden.

Zie voor een toelichting de paragraaf ‘Reikwijdte: definitie van kunststofproducten’ op pagina 14 van de Ministeriële regeling.

Ja, de regels gelden ook voor van plastics van hernieuwbare grondstoffen (bio-gebaseerde plastics) en van biologisch afbreekbaar plastic.

Bio-gebaseerde plastics zijn, net als plastics van fossiele grondstoffen, schadelijk als ze in het milieu terechtkomen. Hoewel deze plastics gemaakt zijn van hernieuwbare grondstoffen, hebben ze veelal dezelfde eigenschappen als gewoon plastic. Wel zijn er nieuwe ontwikkelingen op het gebied van bio-gebaseerde plastics. Die kunnen bij de evaluatie van de Europese SUP-Richtlijn in 2027 gevolgen hebben voor de regels, maar op dit moment gelden er geen uitzonderingen voor bio-gebaseerde plastics.

Biologisch afbreekbare plastics (ook bekend als composteerbare plastics) breken wel sneller af dan fossiele of bio-gebaseerde plastics, maar te langzaam voor de composteermachines die voor de verwerking van gft worden gebruikt. Biologisch-afbreekbare plastics mogen daarom niet bij het plastic afval én niet bij het gft, maar moeten bij het restafval (oftewel: verbranding). Daarnaast zorgt het bij veel consumenten voor verwarring, omdat men denkt dat je het bij het plastic afval kunt weggooien. Of juist bij het gft, omdat er ‘composteerbaar’ op staat. Dit zorgt voor een slechtere kwaliteit van deze afvalstromen en hindert de recycle- en composteerprocessen.

Dit is vergelijkbaar met hoe statiegeld op een kassabon wordt vermeld. De meerprijs voor wegwerpbekers en -bakjes die plastic bevatten, moet apart worden vermeld onder het artikel waar het over gaat. Een maaltijd kan wel in één keer worden aangeslagen, ook als de verpakking uit meerdere onderdelen bestaat. Zie het voorbeeld hieronder. Voor de eenduidigheid adviseert de Rijksoverheid om het op de kassa aan te slaan als “plastic product” of meer specifiek als “plastic beker” en “plastic bakje”. In de supermarkten kan gekozen worden voor de term ‘heffing SUP’, waarbij SUP staat voor single-use plastic.

Ja. Volgens de ministeriële regeling hoeft het alleen zichtbaar te zijn op de kassabon, per afzonderlijk artikel. Maar er gelden ook regels onder het "Besluit prijsaanduiding producten". Daarin staat dat de verkoopprijs bij elk product vermeld moet staan. Onder verkoopprijs wordt verstaan: “De uiteindelijke prijs voor een eenheid van een product of een gegeven hoeveelheid van een product, met inbegrip van de omzetbelasting en alle overige belastingen,” Dat betekent dat de meerprijs ook op de prijskaarten in de winkel moet worden vermeld.

Deze mag de exploitant zelf houden. Bijvoorbeeld om te investeren in herbruikbare bekers of bakjes. Als er ruimte voor is, kan de ondernemer zelf bekers en bakjes terugnemen en wassen. Is daar geen ruimte voor, dan kan de ondernemer een externe aanbieder inschakelen voor het inzamelen en wassen. Het doel van de regels is om herbruikbare oplossingen goed op schaal te brengen, zodat de klant én de ondernemer meerdere keuzes hebben.

Bij een transactie zonder bon is het belangrijk om de klant alsnog op de hoogte te brengen van de meerprijs. In het geval van een koffieautomaat of zelfscankassa kan dit duidelijk worden vermeld op het scherm. Net als op een fysieke bon is het hierbij belangrijk dat de klant weet voor welk product welke meerprijs geldt.

Over de verkoop van wegwerpbekers en -bakjes die plastic bevatten moet btw worden betaald.

Voor de verpakking geldt hetzelfde btw-tarief als voor het product in de verpakking. Dit betekent dat over de meerprijs voor een plastic wegwerpbeker met bijvoorbeeld koffie of frisdrank, 9% btw moet worden betaald. Dit is het tarief voor voedsel, koffie en frisdrank. Terwijl over de meerprijs voor een plastic wegwerpbeker met bijvoorbeeld wijn of bier 21% btw moet worden betaald, het tarief voor alcoholhoudende dranken.

De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) ziet erop toe dat bedrijven en organisaties zich aan de regels houden. Door signalen te verzamelen, informatie te geven en te waarschuwen waar nodig. Op basis van de verzamelde informatie treedt de ILT handhavend op, bijvoorbeeld door een last onder dwangsom op te leggen. Tot en met 31 december 2025 is de handhaving voor een deel van de regelgeving aangepast. Toelichting hierover vind je in de Kamerbrief.

Vanwege drie aangenomen moties in de Tweede Kamer heeft voormalig  De ILT zal bij consumptie onderweg tijdelijk niet handhaven op de verplichte meerprijs voor wegwerpbekers en -bakjes met plastic. Het aanbieden van een herbruikbaar alternatief of accepteren dat mensen hun eigen bekers of bakjes meenemen, blijft wel verplicht. De ILT kan hierop handhaven.

Daarnaast zal de ILT tijdelijk niet handhaven bij consumptie ter plaatse op papieren en kartonnen bekers en bakjes die bestaan uit maximaal vijf procent plastic, waarvan aantoonbaar 80 procent van de bekers en bakjes worden ingezameld om te recyclen en die voor honderd procent kunnen worden gerecycled.

Wil je als ondernemer gebruik maken van dit soort bekers en bakjes? Dan moet u zich melden bij de ILT. Op de website van de ILT vind je meer informatie en het meldformulier.

Bij een eventuele inspectie zal de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) handhaven op wat er op de voedseluitgiftepunten wordt verstrekt. In het geval van consumptie ter plaatse, wordt er dus gehandhaafd op het feit dat een kantoor daar herbruikbare bekers verstrekt. Er wordt hierbij dus niet gekeken naar wat er in de prullenbak zit.

Als ondernemers wegwerpbekers en -bakjes gebruiken die plastic bevatten, moeten zij sinds 1 juli 2023 óók bij bezorgen een meerprijs rekenen en hun klanten een herbruikbaar alternatief aanbieden. Een andere optie is om gebruik te maken van een verpakking zonder plastic. Het accepteren van een eigen beker of bakje (bring your own) is in de praktijk geen optie bij het bezorgen van maaltijden.

Consumptie voor afhalen en bezorgen: voor voorverpakte eenpersoonsporties van dranken en maaltijden voor consumptie to go wordt standaard een meerprijs betaald sinds 1 juli 2023. Een herbruikbaar alternatief is namelijk niet mogelijk.

Consumptie ter plaatste: het is sinds 1 januari 2024 verboden om voorverpakte eenpersoonsporties van dranken en maaltijden in plastic wegwerpbekers en -bakjes aan te bieden.

De regelgeving gaat alleen over bekers en vormvaste bakjes. Zakjes en wikkels mogen bijvoorbeeld wel zonder toeslag worden aangeboden voor afhalen en bezorgen en zijn niet verboden bij consumptie ter plaatse. Zie ook: "Welke bekers en bakjes vallen onder de regels?"

De exploitant is verantwoordelijk voor de voedselveiligheid van het product dat die verkoopt aan de klant. Bij bring your own is de klant verantwoordelijk voor het meebrengen van een (optisch) schone en onbeschadigde beker of bakje. Wanneer dit niet het geval is, mag de exploitant de beker of het bakje van de klant weigeren.

Als een klant zelf een bestelling doet, is er sprake van 'ter plekke bereid en verpakt'. Als een klant iets koopt wat al is verpakt en in het schap of in de vitrine ligt, dan is het ‘voorverpakt’. Voor de voorverpakte producten geldt de meerprijs voor portieverpakkingen en eenpersoonsmaaltijden (zie de portiegrootte-lijst in het afwegingskader). Voor ter plekke bereide en verpakte producten geldt er geen grens voor de portiegrootte. Dan geldt de meerprijs ook als het bestemd is voor directe consumptie voor meerdere personen. In dit geval geldt ook de verplichting om een herbruikbaar alternatief aan te bieden, zoals een retourneerbaar bakje of het accepteren van een meegenomen bakje door de klant (bring your own).

In de ministeriële regeling over kunststofproducten voor eenmalig gebruik (Artikel 1.1) staat de definitie van hoogwaardige recycling die specifiek voor deze regeling geldt: "nuttige toepassing waardoor afvalstoffen opnieuw worden bewerkt tot materialen of voorwerpen die in de handel mogen worden gebracht als voedselcontactmaterialen".

Hoogwaardige recycling betekent (binnen deze regeling) dus dat de wegwerpbekers en -bakjes, inclusief het kunststofdeel, weer gerecycled kunnen worden tot voedselcontactmaterialen, binnen de daarvoor geldende Europese en nationale regels. De uitzondering die geldt voor het verbod op wegwerpbekers en -bakjes is via de definitie van hoogwaardige recycling bewust zeer beperkt gehouden, omdat de overgang naar herbruikbare alternatieven de norm is.

Het recyclen van samengestelde kunststofverpakkingen, bijvoorbeeld van koffiebekers tot papieren voedselverpakkingen, voldoet niet aan de in de regeling geldende definitie van hoogwaardige recycling. Het kunststofdeel van de samengestelde materialen wordt hierbij namelijk niet gerecycled tot nieuwe voedselcontactmaterialen.

Momenteel komt volgens de regeling alleen het materiaal PET in aanmerking voor de uitzondering die geldt voor verpakkingen die worden ingezameld voor hoogwaardige recycling. Maar ook bij wegwerpbekers en -bakjes van PET gelden er voorwaarden om voor de uitzondering in aanmerking te komen. In de praktijk moet dit samengaan met een goed werkend retoursysteem, om aan de inzamelpercentages te voldoen.

Voor zorginstellingen en gesloten instellingen (zoals gevangenissen) gelden de reductiemaatregelen niet overal. Vanwege het gevaar op kruisbesmettingen, hygiëne en veiligheid is het gebruik van wegwerpbekers en -bakjes die plastic bevatten hier in sommige gevallen onvermijdelijk. Deze instellingen mogen per geval zelf beoordelen of het gebruik van wegwerpbekers en -bakjes die plastic bevatten nodig is.

Belangrijk: deze uitzondering geldt alleen op plekken waar zorg wordt verleend. In bijvoorbeeld de kantine of kantoren van de medewerkers gelden de reductiemaatregelen wel.

Er is een toolbox ontworpen met veel campagnemateriaal dat je als ondernemer kunt gebruiken, zoals posters en banners.Daarnaast zijn er voor ondernemers (en gemeenten) informatie- en communicatiemiddelen te gebruiken, zoals factsheets.

Al deze middelen vind je in de communicatietoolbox

Gratis koffie uit koffieautomaten die in een supermarkt staan, valt onder de regels voor consumptie ter plaatse. Sinds 1 januari 2024 mag deze (gratis) koffie dus niet meer worden uitgegeven in wegwerpbekertjes die plastic bevatten. Er moet gebruik worden gemaakt van een herbruikbaar alternatief.

Betaalde koffie uit koffieautomaten vóór de klapdeurtjes van een supermarkt vallen onder de regels voor afhalen en bezorgen. Sinds 1 juli 2023 moet er dus een meerprijs worden betaald voor deze koffies en moet er daarnaast een herbruikbaar alternatief beschikbaar zijn.